Sla een willekeurig organisatieplan open, en in de paragraaf over het personeel struikel je over de ‘betrokkenheid’, ‘passie’ en het ‘enthousiasme’ van die mensen. Een enkeling kietelt zijn medewerkers ondeugend, door ze ook ‘lekker eigenwijs’ of ‘kritisch’ te noemen.
Waarom? Ooit was er wellicht een manager of beleidsmaker die dacht dat zijn kromgetrokken collega’s die met uitgebluste blik voor hun beeldscherm hingen te patiencen door die woorden als passiebloemen zouden ontluiken en hun zo gewenste ‘gepassioneerde’ aard zouden tonen . En inmiddels denken talloze organisaties werkelijk dat dit zo moet. En dat hun lovende woorden zijn wat in de theorie wel ‘declaratieve taalhandelingen’ heten: met wat je zegt, laat je iets gebeuren: denk aan ontslaan, opzeggen of aansprakelijk stellen. Je noemt een notoir luie collega ‘hardwerkend’, en verdomd: als bij toverslag werkt hij zich uit de naad. Een beetje zoals het polyvalente ‘kanjers’ tegenwoordig dé benaming is voor stumperds met een ziekte en sporters die nooit iets winnen, van wie dan kennelijk wordt gehoopt dat zij zich daardoor ook ‘kanjers’ gaan voelen – wat dat ook mogen zijn. Onzin natuurlijk. Want hoe vaak en hoe luid je Louis van Gaal ‘nederig’, pretentieuze kunstenaars ‘belangrijk’ of hoofdstedelijke horeca ‘klantgericht’ noemt, ze wórden het er niet van.
Nou nou Taaldoktertje, moet dat nou zo kritisch, het is toch goedbedoeld? Nou, intussen lezen en horen de aangesproken medewerkers wel gewoon over die volkomen onrealistische termen heen, zoals ze pop-ups wegklikken van hun beeldscherm, maakt de baas maakt zich steeds belachelijker, en ontaardt dit wensdenken makkelijk in een soort nepnieuws.
Een voorbeeld. Ook in het hoger onderwijs is het schering en inslag om een juichproza te bezigen dat weinig te maken heeft met de werkelijkheid – bijvoorbeeld als er wordt gerefereerd aan studenten (van wier aantallen en oordelen opleidingen immers afhankelijk zijn). Zo noemt de Hogeschool van Amsterdam ze in haar ‘instellingsplan’ ‘nieuwsgierige professionals’. Typisch wishful naming : wellicht worden ze het ooit, maar ze nu geheel vrijblijvend ‘nieuwsgierig’ en ‘professional’ noemen, maakt je ongeloofwaardig.
