Wat betekent het als mensen zeggen dat iets ‘alles te maken heeft’ met iets anders? Vermoedelijk in eerste instantie vooral gebruikt als reactie op ‘dat heeft er niets mee te maken’ (‘Jawel, dat heeft er juist alles mee te maken’), wordt deze constructie tegenwoordig ook ‘zelfstandig’ gebruikt. Neem gewoon een zin uit een discussie over religie en omgaan met dieren, gebruikt zonder nadere toelichting: ‘Ik denk dat het alles met God te maken heeft hoe je dieren behandelt.’
Die zin roept vragen op. Ben je goed voor dieren als je in God gelooft? Moet je wel in God geloven als je dieren goed behandelt? Of is het de schuld van God dat er zoveel dieren worden mishandeld? Leidt dierenmishandeling tot atheïsme?
Iets heeft ‘te maken met’ iets anders als er een of andere relatie bestaat tussen die twee zaken, die van allerlei aard en intensiteit kan zijn. Zo kun je zeggen dat iets ‘veel te maken heeft’ met iets anders – en vervolgens leg je uit waarom. Of iets heeft ‘misschien soms een klein beetje te maken met’ iets anders, dat kan ook. Het is vaag, dát is duidelijk.
Dat ‘alles’ lijkt daarmee in tegenspraak: het suggereert een concreet, nauw, direct of oorzakelijk verband, maar dat is schijn: dit ‘alles’ is net zo vaag als ‘te maken hebben met’. Als het echt zo duidelijk was, zou je het niet zo moeizaam formuleren.
Iets soortgelijks is aan de hand met de uitdrukking ’Dat zegt veel over …’ ‘Dat die mevrouw haar eigen leven heeft geofferd om andere mensen te redden, zegt heel veel over haar.’ Hier maakt de gradatie eigenlijk niet uit: of het nu ‘een beetje’, ‘wel iets’, nauwelijks wat’ of ‘alles’ zegt, de vraag blijft steeds; wat, in vredesnaam, zegt het dan? Dat ‘die mevrouw’ dapper was? Dat ze een goed mens was? Dat ze verkeerde prioriteiten stelde?
De Taaldokter zou wel willen dat mensen iets vaker probeerden hun gedachten wat adequater te verwoorden. Dat zegt ongetwijfeld vrij veel over hem, maar dat heeft er alles mee te maken dat men elkaar in steeds hollere gemeenplaatsen nabauwt, terwijl het best origineler kan.
