De laatste tijd vielen de Taaldokter constructies op als ‘Dan gebeurt er wel iets met je’, ‘Het heeft alles te maken met…’ en ‘Dat zegt heel veel over haar.’ Dergelijke uitdrukkingen lijken op te rukken: ‘Dan gaat er wel iets door je heen’, ‘Dan doet dat genoeg met je’, ‘Ik kan me daar wel iets bij voorstellen’. Het zijn wat clichématige zinnetjes die op het eerste gezicht omtrekkende bewegingen maken rond hun eigen betekenis.
Die schijnbare vaagheid komt in de eerste plaats door die woordjes zoals ‘iets’, ‘alles’, ‘wat’, ‘weinig’, ‘genoeg’ en ‘veel’. Gemeenschappelijk kenmerk is hun weinig specifieke betekenis – of je ze nu ‘onbepaalde telwoorden’, ‘onbepaalde voornaamwoorden’ of ‘bijwoorden’ noemt.
Maar er is meer aan de hand. Deze woordjes lijken in dergelijke zinnen nauwer verbonden te raken met het werkwoord dan in andere constructies met dezelfde werkwoorden. Vergelijk ‘Er gebeurt wel wat met je’ en ‘Er gebeurt wel iets verschrikkelijks met je’, en ‘Dan gaat er veel door je heen’ en ‘Dan gaat er een pijnscheut door je heen’, of ‘Dat heeft alles te maken met God’ en ‘gewoon’ ‘Dat heeft te maken met God’. Ze vormen een sterkere betekeniseenheid met dat werkwoord. Je kunt ze wel door elkaar vervangen, maar niet weglaten zonder die eenheid – en daarmee de aard en betekenis van dat werkwoord – aan te tasten. Je hoort dat ook aan de veranderende klemtoon.
Daarom is het ook een beetje flauw om te vragen: ‘Wat dan?’, of ‘Hoeveel dan?’ Je reageert dan alleen op de letterlijke, lexicale betekenis van die woordjes, en gaat voorbij aan de min of meer gestandaardiseerde, ‘idiomatische’ betekenis van de constructie als geheel. Maar dat zulke vragen mogelijk zijn, duidt erop dat deze ‘werkwoordelijke uitdrukkingen’ hun betekenis nog aan het verwerven zijn. En de vraag blijft natuurlijk welke consequenties het heeft als er ‘iets met je gebeurt’.
