Schrijf over techniek, materiaal, licht, locatie of drijfveren – zo veel is wél de moeite waard. Maar in moeizame termen zeggen wat iedereen zelf het beste ziet, nee.
Afgelopen zomer was er in het Stedelijk Museum in Amsterdam een expositie met werk van fotograaf Rineke Dijkstra, nadat haar de Hasselblad-prijs was toegekend. Er hingen onder meer enkele portretten van vrouwen kort na een bevalling, samen met foto’s van gewonde stierenvechters: nogal voyeuristische portretten, met veel grote ogen en min of meer verhuld naakt. Wat je er ook van vindt, het past uitstekend in deze tijd, waarin het als een pre wordt gezien als je je ‘kwetsbaarheid’ te pas en te onpas ’toont’ (Zie: Kwetsbaarheidsmaffia pas tevreden met tranen.) De stierenvechters werden gekenmerkt door kleerscheuren en bloed. Kortom: hier werden Grote Emosies opgeroepen – je kunt ervan houden, je kunt het kitsch vinden.
Wij treden de wereld binnen
Maar wat moet je erover schrijven? De bijschriftenschrijver van het Stedelijk kon het niet laten om uit te leggen. Met een tamelijk potsierlijk effect. In plaats van ‘Ze maakt portretten van net bevallen vrouwen’, staat er dat die portretten ‘de intensiteit illustreren waarmee wij deze wereld binnentreden’. Tja… die ‘intensiteit’ door die geboortes elke keer weer – net zoals saaiheid steeds verveling oproept, eigenlijk. Maar goed, misschien is deze auteur zo iemand die álles liefst ‘heftig’ dan wel ‘intens’ noemt. De wat nuchtere lezertjes struikelen vervolgens tóch over dat collectiviteit suggererende ‘wij’ en dat ‘binnentreden’ van ‘deze wereld’: het is alles van een Bouquetreeksachtige plechtigheid, waarbij je een glimlach slechts met moeite onderdrukt. Zeker met die wat-je-ziet-is-wat-je-krijgt-foto’s ernaast.
Wij brengen offers
Maar er is meer: de portretten ‘illustreren’ ook ‘de fysieke transformatie’ van ‘de lichamen van moeders in dit proces’. Hier neemt de beschrijving een interessante afslag: dacht u misschien dat er gewoon een kind uitkwam, een nogal gebruikelijk ‘proces’? Nee, dit is een ‘fysieke transformatie’: een Star Trek-achtig fenomeen. Het woord ‘verwonding’ suggereert vervolgens een vorm van opzet, maar het staat er vooral om de tamelijk gezochte vergelijking met de bebloede stierenvechters te legitimeren. Want om die combinatie gaat het: die ‘benadrukt’ namelijk dat levenslust ‘is verbonden’ met de offers die ‘we’ brengen, en met de dreiging van de dood. Hatsekidee.
Wij illustreren en benadrukken
Kortom: dat ‘illustreren’ en ‘benadrukken’ van open deuren (Life’s hard and then you die) levert weinig meer op dan gratuite gemeenplaatsen. Schrijf toch over de techniek, het materiaal, het licht, de locatie, of bijvoorbeeld de drijfveren van de fotograaf – er is zoveel wat wél waarde toevoegt. Maar in moeizame formuleringen beschrijven wat iedereen die voor zo’n foto staat zelf het beste ziet, dat hoeft niet.
En zo blijkt maar weer dat ook korte teksten geen garantie vormen voor kwaliteit. Wel opvallend dat de Engelse versie zoveel korter is. Wat was het origineel, en wat de vertaling?
