Waarin Uw Taaldokter zich allengs ernstiger opwindt over de leegte van een door de Universiteit van Amsterdam aangeboden ‘masterclass Maatschappelijk leiderschap’: gebakken lucht voor dertien-in-een-dozijn-‘leiders’ met een ‘missie’ die ‘impact’ willen maken, ‘verbinden’ en ‘inspireren’. Met een prinses die nota bene beschermvrouwe is van het Genootschap Onze Taal, over een ‘proces dat abstract begint en concreet wil worden’. Universiteit en klant vinden elkaar in een monsterverbond van pretentieuze terminologie, warrige formuleringen, open deuren en containerbegrippen: een nachtmerrieachtige keten van ‘verkennen’, ‘betekenis geven’ en ’transformatie’, ‘voortdurend veranderende dynamieken’ en natuurlijk ‘diverse stakeholders’.
U hoort Uw Taaldokter niet lispelen dat ‘woorden ertoe doen’, maar dit ordinaire winstbejag waarin de taal werkelijk helemaal niets meer uitmaakt, dat is verdomme wel het andere uiterste.
De Universiteit van Amsterdam organiseert een ‘masterclass’: een cursus dus, voor van belangrijkheid topzware ambtenaren en managers. Het gaat om ‘Maatschappelijk leiderschap’. Workshop en trainingen zonder iets met ‘leiderschap’ (‘verbindend’, ‘situationeel’ dan wel ‘dienend’ of ‘persoonlijk’) trekken geen klanten, dus dat is logisch. En dat ‘maatschappelijk’ is altijd goed, met name om de kapitaalkrachtige doelgroep aan te spreken die het sjiek vindt zo langzamerhand ‘iets terug te doen voor de samenleving’. Voor een kleine zesduizend euro neem je ‘het voortouw in de transformatie van maatschappelijke vraagstukken’. Je verandert dus eigenlijk vraagstukken. Oké. Maar let op: het is een leiderschapsprográmma hè, dus je leert ook ‘vanuit […] inspirerende sprekers’ ‘met en van elkaar invulling te geven’ aan je eigen ‘maatschappelijke leiderschap’. Het is niet meteen klassieke literatuur, maar het prikkelt de verbeelding.
Inspirerende dynamieken
Het gaat dus om ‘leiden en inspireren’. Zonder passie of inspiratie geen masterclass. Dat doe je natuurlijk in een ‘complex werkveld’ met ‘voortdurend veranderende dynamieken’. Je, een beetje inspireren in een overzichtelijk werkveld met slechts één ‘dynamiek’, dat kan iedereen natuurlijk. Vanzelfsprekend spelen ook hier ‘diverse stakeholders’ een rol. Die zorgen op een of andere manier voor ‘ambiguïteit’ (er is geen manager die dat woord kan lezen zonder licht opgewonden te raken, zeker in combinatie met ‘complexiteit’, ‘dynamiek’ of ‘weerbarstige praktijk’) die vraagt om een ‘ander type leiderschap’. U gaat geen cursus klassiek leiderschap volgen natuurlijk.
Leervragen
Voor wie organiseert de UvA deze masterclass nu eigenlijk?
Nou, voor de ‘gedreven’ leider met een ‘missie’ die ‘impact’ wil maken. Om u nóg enthousiaster te maken volgt een lijstje met ‘leervragen’ (in de onderwijs- en cursuswereld worden volwassenen altijd met dezelfde termen om de oren geslagen als kinderen, vaak degenen die zij zelf onderwijs geven – maar dit terzijde) van oud-deelnemers: ‘bestuurders’, ‘senior-managers’ en ‘-strategen’. Een lijstje dat fascineert door de vanzelfsprekendheid waarmee de pretentieuze terminologie is ingebed in uiterst kinderlijke formuleringen.
Zo is er een ‘leervraag’ over ‘meer impact’ maken. Een ander vraagt zich af waar hij of zij ‘meer handvatten’ krijgt. (In deze masterclass dus, zou je zeggen, maar dat was kennelijk niet evident.) Interessant is ook waartoe die handvatten moeten dienen: ‘het versterken van vertrouwen en verbinding tussen maatschappelijke krachten’. Het was even wachten, maar daar was het Magische Woord dan: ‘verbinding’. (Daarmee was nog niet duidelijk wat deze leervraag nou betekende, maar enfin.) Een ander wil ‘meer invloed daar waar ik geen mandaat heb’. Heerlijk woord ook weer, ‘mandaat’ (niet iedereen heeft het, door de vraag te stellen toon je meteen niet van de straat te zijn), maar de vraag klinkt wel meteen een beetje naar halflegale sluiproutes. ‘Daar waar ik geen mandaat heb’ – gelukkig herpakt de leervraagsteller zich snel en voegt eraan toe: ‘en blijf ik trouw aan mijn waarden’. Die hadden we nog niet, ‘waarden’. Altijd goed. Zo zitten masterclassaanbieder en klant geheel op één lijn, ook in de terminologie.
Nog een ander wil ‘energie erop houden’, verwijzend naar ‘het tempo in de bureaucratie en belangenconflicten’, en weer iemand anders kijkt graag ‘met een systemische blik’. U kunt daarom lachen, maar dit soort vragen doet toch wel een stevig beroep op de creativiteit van de masterclassgever. ‘Hoe hou ik mijn energie erop?’
Weer een ander wil weten hoe hij of zij ‘realistisch verwachtingmanagement’ ‘doet’ en ‘strategisch succes’ ‘creëert’. Ja, als we dát zouden weten, dan zaten we hier allemaal niet. Maar ja.
Omgaan met complexiteiten
Wat precies leren die maatschappelijke leiders van de toekomst dan wel – naast de ‘praktische handvatten’, ‘inspiratie’ en ‘reflectie’ die ze ‘krijgen’?
Welnu: na afloop van dit ‘programma’ (dat is dus de ‘masterclass’, als we het nog goed volgen) hebben ze ’theoretische kennis’, ‘handelingsperspectief’, en begrijpen ze wat ‘maatschappelijk leiderschap voor hen betekent’. Oké.
Daarnaast hebben ze ‘inzicht’ in hun ‘waarden en innerlijk kompas’. Geen inzicht zonder masterclass, altijd handig. Ze leren ook ‘omgaan met complexiteiten’ – kijk, dát klinkt bijzonder, ook vanwege dat meervoud (zie: ‘dynamieken’).
Blijven stappen in jouw complexe werkveld
De masterclass heeft zes modules. De eerste gaat over ‘jouw uitdaging’: ‘inzicht’. In deze module ‘starten we met betekenis geven aan maatschappelijk leiderschap’. Op zichzelf een goed idee – wel wat aan de late kant, als u zich al ingeschreven en betaald heeft. Dat geldt ook voor de ontdekking van ‘jouw intrinsieke motivatie’ die in deze module op het programma staat. Daartegenover staat dat u nu ontdekt ‘hoe jij in jouw complexe werkveld’ (met dat ‘complexe’ wordt uw ego weer slim gestreeld) ‘stappen kunt blijven zetten’ (‘blijven’, want natuurlijk doet u, brave deelnemer, dat allang) – jammer dat ook hier niet duidelijk wordt wat dat concreet betekent, ‘stappen zetten’.
Aan de slag met je krachtenveld
Module 2 dan. Onder begeleiding van ‘in het sociale domein ervaren’ gastsprekers gaan de deelnemers nu ‘verkennen. Wat zoal? Nou, onder meer ’transformatie in het sociale domein’, ‘omdenken’ en ‘de betekenis van taal in stakeholderrelaties’. Daarna – nu wordt het concreet, suggereert de terminologie, gaan ze ‘aan de slag’. Waarmee? Met ‘de toepassing van de theorie op de eigen praktijk: hoe ziet jouw krachtenveld eruit?’ Hmm.
Natuurlijk Leiderschap: als ’t spannend wordt
Vervolgens leert u in module 3 onder eh… leiding van ‘ervaren consultants’ over ‘Natuurlijk Leiderschap’ (er was een tijd dat de combinatie van hoofdletters met alles wat met ‘leiders’ te maken had twijfelachtige associaties oproep – die tijd ligt ver achter ons) als ‘motor’. Hamvraag: ‘Wat heb jij dan te ontwikkelen om dan bij de ander aan te sluiten en jouw impact te vergroten.’ Zonder vraagteken. Het is meer een mededeling, al is niet geheel duidelijk waarover.
Wél een vraag: ‘Wat doe je als het spannend wordt?’ ‘Spannend’: modieus infantiliserende terminologie voor volwassenen die de afstand moet verkleinen, en die, gezien de schaal waarop ze wordt gebruikt, opvallend genoeg nog niet heeft geleid to volksoproer. Een ‘leiderschapsscan’ moet deze vage kinderlijkheid nog een schijn van verantwoording verschaffen.
Op reis
Ja, en dan, Lieve Leiders, is het tijd voor de Leadership Journey – de Leiderschapsreis dus. Uw Reisleiders zijn de inmiddels vertrouwde ervaren trainers en consultants. Wat gaan we doen?
Natuurlijk wordt er ‘ruimte’ gecreëerd’. Voor ‘verbinding met jezelf’. Een masterclass zonder verbinding is immers geen masterclass, en verbinding met jezelf is ook verbinding. En iedereen kan er iets anders onder verstaan, dat is ook handig. Er wordt vanzelfsprekend ook ‘verkend’. Wat je doet als het ‘spannend’ wordt (die spannendheid is een belangrijk thema), hoe je ‘verbinding maakt met anderen’ (daar hoort u van op hè). Ook wordt er ‘gezocht’. ‘Verdieping’ namelijk. Ten slotte wordt er natuurlijk ‘gedeeld’, te weten ‘verhalen’.
Kortom: een Leiderschapsreis tijdens welke er wordt ‘gecreëerd, ‘verkend’ ‘gezocht’ en ‘gedeeld’ ten behoeve van ‘ruimte’, ‘verbinding’, ‘verdieping’ en ‘verhalen’. Het is weer ’s wat anders dan met een biertje in je hangmat een goed boek lezen.
Creëren om een beweging te organiseren|
In module 5 komt de koninklijke familie op bezoek: Laurentien van Oranje-Nassau, onder meer voorzitter van de Stichting Lezen & Schrijven en beschermvrouwe van het Genootschap Onze Taal. Zij leert de Leiders ‘met welke systemen zij te maken hebben’ en hoe ze zich daarmee kunnen – jawel – ‘verbinden’. Hoogtepunt van deze module wordt gevormd door het antwoord op de geniale vraag: ‘En wat kun je creëren om een beweging in het systeem te organiseren?’ Lust je nog peultjes, Onze Taal?
Het proces dat concreet wil worden
De masterclass wordt afgesloten met een blik op de toekomst. De overbodigheid en bespottelijkheid van deze cursus kan eigenlijk niet beter worden geïllustreerd dan door integrale citering van de beschrijving ervan. Leest u die hieronder zelf. Uit de halfbakken zinnen valt op te maken dat deze module de toekomst ‘verbeeldt’ door de vraag te beantwoorden hoe je ‘leiderschap neemt op [dat verschrikkelijke ‘op’ altijd: ‘acteren op’, ‘leiderschap nemen op’, ‘handhaven op’], vanuit welke plek je ‘acteert’ en hoe je ‘impactvol’ wordt. Er gebeurt ook weer iets met ‘beweging’ die je ‘creëert’.
De belangrijkste vraag lijkt me echter die welke qua formulering enigszins uit de hoge toon valt: ‘Wat kun je doen om gedoe te voorkomen?’ Je vooral niet inschrijven voor deze flauwekul, lijkt me.
Maar het allermooiste bewaart de UvA voor het laatst. Deze module gaat om ‘het begeleiden van het proces dat abstract begint en concreet wil worden, ook wel de beweging van plan naar realisatie’.
Uw Taaldokter is de laatste die u hier hoort flemen dat ‘woorden ertoe doen’. Maar om als universiteit louter uit ordinair winstbejag schaamteloos deze baarlijke nonsens aan de man de brengen, als maakte die taal helemaal niets meer uit, dat is verdomme wel het andere uiterste.