De Taaldokter wil niet meehuilen met de wolven in het NS-bashers-bos, maar staat graag even stil bij de taal in het mailtje dat hij kreeg van ‘Directeur Consumentenmarkt’ Erik Beenen. Om te beginnen spreekt uit die twijfelachtige titel nu niet bepaald aandacht voor de reiziger. Goed, deze wordt ‘consument’ genoemd, maar het belangrijkste lijkt toch die ‘markt’ te zijn. Maar wat is dat eigenlijk, de ‘consumentenmarkt’? En welke andere ‘markten’ onderscheidt de NS? Niet handig, zo’n titel die meer vragen oproept dan beantwoordt.
Verder valt, naast de gebruikelijke ronkende taal, de enigszins uit de toon vallende uitdrukking ‘voornemens zijn’ op. Om reizen per trein ‘nog aantrekkelijker’ te maken ‘zijn wij voornemens op 1 augustus 2011 nieuwe abonnementen te introduceren’. Een veelgebruikte ambtelijke constructie om te zeggen wat je wilt of van plan bent, maar het klinkt net alsof het iets meer is dan zo’n op zichzelf toch wat magere mededeling. En zo’n simpel woordje wijst de ‘consument’ er toch even fijntjes op dat je geen gewone organisatie bent die zomaar wat wil of van plan is – maar een Instituut, waarvan men zich eigenlijk in de handen mag wrijven er ‘consument’ van te zijn.
De webpagina met toelichting dan: ‘Als 60-plusser of gezin geniet u van extra voordeel en kinderen reizen zelfs gratis mee.’ Genieten van extra voordeel. Raar. ‘Genieten van’ is iets anders dan ‘genieten’. Zo kun je ‘rust’, ‘een salaris’, ‘een opvoeding’ of ‘de eer’ genieten, en ‘extra voordeel’ – zonder daar per se van te genieten. Onwetendheid of opzet? (‘”Voordeel genieten”? Veels te ouderwets – begrijpt niemand. Nee hoor, “genieten van”; laten we ook nog merken hoe bijzonder het is.’) Niet te genieten, eigenlijk.
Tot slot sluit de NS aan bij de modieuze medicaliserende institutionalisering door te spreken over ‘gedrag’: ‘En als parttimer heeft u met het Altijd Voordeel abonnement een nieuw en flexibel woon/werk-abonnement dat past bij uw reisgedrag.’ Niet: ‘dat bij u past’ of ‘dat aansluit bij uw wensen’ – nee: ‘dat past bij uw reisgedrag’. De ‘consument’ ‘vertoont’ namelijk ‘reisgedrag’. Omdat hij een vervoersvraag heeft waarschijnlijk.
De Taaldokter is voornemens nog vaak van de voordelen van zijn reisgedrag te genieten, maar hoopt wel dat de NS iets meer zijn best zal doen gewonemensentaal te gebruiken. Ook voor de ‘consumentenmarkt.