De gratis online Van Dale heeft het nog niet gehaald, maar ‘gentrificatie’ is bezig aan een opmars – het woord dus, en volgens sommigen het verschijnsel ook. Hoe een woord de gemarginaliseerde arbeidersklasse uit onze binnensteden verdrijft.
Gentrificatie. Het verschijnsel dat buurten veranderen doordat de bevolking verandert: in verpauperde buurten knappen eerst non-conformistische pioniers oude panden op voor eigen gebruik, vervolgens krijgen investeerders door dat er geld te verdienen valt, en al snel ontstaat er een trek van middle of the road-bewoners naar de buurt. Die wordt steeds gewoner en gewilder, maar ook steeds duurder.
Geframed
Het woord zelf wordt eigenlijk alleen gebruikt door tegenstanders: je zult niet snel een politicus horen pleiten voor ‘meer gentrificatie’. Wél voor het aantrekken van ‘kapitaalkrachtige’ nieuwe bewoners als een methode om buurten sociaal, cultureel en economisch te ‘revitaliseren’ dan wel ‘op te waarderen’. Logisch, want tegenstanders hebben de term al aardig geframed: gentrificatie verwijst naar een verschijnsel dat buurten ‘ontoegankelijk’ maakt voor de ‘arbeidersklasse’ of ‘lagere klasse’, omdat deze ‘gemarginaliseerde stadsbewoners’ worden ‘verdreven’, ‘verdrongen’ dan wel ‘geweerd’, door de hoge woningprijzen en omdat buurtkroeg en groenteboer plaatsmaken voor koffiebar en nutellashop.
Zelfverwijzer
Gentrificatie. In de betekenisleer heten woorden die verwijzen naar iets waarvan ze zelf een voorbeeld zijn ‘autologieën’ of ‘zelfvervullers’: ze hebben zelf de eigenschappen die ze beschrijven. Denk aan woorden als ‘Nederlands’ (zelf een Nederlands bijvoeglijk naamwoord), ‘naamwoord’ (zelf een naamwoord) en ‘zeventienletterig’ (zelf zeventienletterig). Wat uw Taaldokter betreft is de ultieme autologie het woord ‘jeukwoord’: een woord dat zelf net zo ergerniswekkend is als het verschijnsel waaraan het refereert. Jeukwoord. Het taalkundige equivalent van agile. En allerlei lieden met een passie voor taal blijven maar jeukwoorden ‘aandragen’. Enfin. Zo’n woord dus is gentrificatie ook.
De barricaden op!
Ja, gentrificatie is zo’n zelfverwijzer. In die fascinerende mengeling van klassebewustzijn, sociaal-revolutionaire terminologie en weeïg ambtenarenjargon in de berichtgeving erover, openbaart zich het autologische karakter ervan: het is het woord zélf dat de gemarginaliseerde arbeidersklasse verdrijft uit onze binnensteden! Op de barricaden!
