Gehoord op de Amsterdamse stadsomroep AT5: ‘Vissen in Amsterdam is gewoon een beleving.’ Met lekker dikke Amsterdamse L, in die beLefing. Maar daarover gaat het niet; wél over het verschil tussen belevenis en beleving. En over dat lidwoord.
Deze ‘beleving’ (in een reclame van een ‘hengelsportvereniging’ of iets dergelijks) staat niet op zichzelf. De term vervuilt sinds enkele jaren het jargon met name in culinaire en horecakringen, waar hij wordt ingezet om onschuldige woorden op te seksen tot iets waar je helemaal geen trek meer in hebt. Zo wordt ‘smaak’ ‘smaakbeleving’ of, erger: ‘mondbeleving’. In het kielzog van deze horecaprietpraat werd ‘met gezonde tegenzin’ vervangen door dat onvermijdelijke ‘gepassioneerd’, en werd een kwartier op de automatische piloot clichés braken een ‘inspiratiessessie‘. Kortom: dat gebruik van ‘beleving’ weerspiegelt perfect een tijdgeest waarin het vermogen om te overdrijven een deugd lijkt te zijn.
Het oerhollandse ‘belevenis’ is tegelijkertijd bijna een woord geworden uit een andere tijd: die van Pietje Bell, van Sietse en Hielke Klinkhamer. De tijd van spannende avonturen, onverwachte lotgevallen, aangrijpende wederwaardigheden en gedenkwaardige ervaringen. En dat – ‘ervaring’ – is ook de betekenis van dat woord ‘belevenis’.
‘Beleving’ heeft betrekking op de manier waarop je iets ervaart: de perceptie, de interpretatie. Vandaar dat al die kolderieke samenstellingen met ‘beleving’ mogelijk zijn: van ‘dropbeleving’ tot ‘klantbeleving’.
‘Belevenis’ is een telbaar zelfstandig naamwoord. Je kunt het combineren met een bepaald en met het onbepaald lidwoord: de belevenis van de vakantie, belevenissen in de stad, het vissen dat een belevenis was.
Dat moderne ‘beleving’ ontbeert die eigenschap van telbaarheid. Plak je er toch dat onbepaalde lidwoord voor, dan kan de betekenis eigenlijk alleen maar zijn: ‘interpretatie’ – een beleving van een belevenis dus. Die andere ‘belevingen’ zijn allemaal van die overdrijvingen.
De schrijver van ‘Vissen in Amsterdam is gewoon een beleving’ heeft dus een rare zin gebakken. Die suggereert een moderne ‘visbeleving’, en tegelijk klinkt de ouderwetse ‘belevenis’ van het Amsterdamse ‘visavontuur’ erin door. Zou dat bewust gedaan zijn?
